آموزشی
کلید طلایی در دست معلم موفق
برخی معلمان تصور میکنند این الگو باید از خود دانشآموزان باشد و او بهترین، درسخوانترین و با انضباطترین دانشآموز را سر گروه کلاس قرار میدهد. هر چند الگو در شکلگیری رفتار سایرین تأثیر دارد اما واقعیت این است که دانشآموزان از معلم کلاس بیشتر از هر کس دیگری تأثیرپذیری دارند. به طوری که تجربه نشان داده دانشآموزان پس از مدتی حتی رفتار، گفتار و لحن معلم را الگوی ذهنی خود قرار داده و تقلید میکنند.
بنابراین موفقیت معلم سرکلاس درس یک اصل بنیادی است و توجه همه معلمان به کاربرد راههای آموزشی و رفتاری مۆثر باید در درجه اول اهمیت قرار بگیرد. از این رو روانشناسان آموزشی و پرورشی فاکتورهای متعددی را برای رفتار معلم موفق در کلاس درس برشمردهاند که توجه به 4 فاکتور اساسی اهمیت زیادی دارد.
پرهیز از کلاس خشک و بیروح
ارتباط اولیه، تعیینکننده رفتارهای بعدی در آینده است. دانشآموزانی که برای روزهای اول در سر کلاس درس حاضر میشوند و با معلم کلاس آشنایی از پیش تعیین شدهای ندارند معمولاً سعی میکنند نوع شخصیت و ویژگی رفتاری و اجتماعی معلمشان را با مشاهده نخستین برخوردها و رفتارها ذهنیسازی کنند.
بنابراین توصیه علم روانشناسی تربیتی بر این است که معلم در نخستین قرار ملاقات با دانشآموزان رفتاری کاملاً خشک و بیروح نداشته باشد. البته این به آن معنا نیست که معلم رفتارهای خود را سانسور کند، بلکه او باید تمام تلاش خود را داشته باشد تا مطابق با اصول روانشناسی و ارتباطی رفتار کند.
از این رو تزریق کمی شوخی و خنده سر کلاس درس چه در روزهای اول و چه روزهای بعدی دو فایده اساسی دارد.
یکی آن که تنش و اضطراب مخرب و کاهنده توجه و دقت را از بین برده و دانشآموز با آرامش خاطر بیشتری به درس گوش داده و به تکالیفش میپردازد و دیگر آنکه معلم انرژی روانیاش را طی روز از دست نداده و خلق شادتر و انرژی بیشتری برای ارایه دروس در کلاس درس دارد.
البته خنده و شوخی باید در فواصلی اتفاق بیفتد که معلم احساس کند دانشآموزان از حالت یکنواختی درس و کلاس به خصوص درسهایی مثل ریاضی، علوم، فیزیک، شیمی و... رنج میبرند و بهتر است با یک استراحت اندک انرژی از دست رفته کلاس را دوباره بازگرداند.
انتظارات متعالی معلم
بنابراین یک معلم مۆثر باید انتظارات بجا و در حد اعلایی از دانشآموزان خود داشته باشد تا میل و رغبت دانشآموزان را برای انجام تکالیف و کسب بهترین رتبه و درجه برانگیزد. زیرا اگر معلم انتظارات ناچیز و بیاهمیتی از دانشآموزانش داشته باشد آن ها نیز تلاش کمتری برای کسب موفقیت میکنند.
بنابراین معلم باید تلاش کند تا دانشآموزان را به سطحی برساند که آن ها برای رسیدن به سطح انتظار معلم نهایت تلاش خود را بهکار گیرند. البته دادن حس اعتماد و تقویت قوای فکری آن ها نکته حساسی است که تنها از عهده یک معلم کاردان برمیآید.
آموزش معلمان به وسیله شبکه های اجتماعی و اینترنت، شاید در آینده
معاون سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی:
در تلاش هستیم با استفاده از شبکه ملی مدارس، موضوع آموزش را فراهم کنیم، اما پهنای باند کم است و برای بارگذاری ویژه تمام معلمان و دانشآموزان امکانپذیر نیست. همچنین از طریق تلفن همراه و شبکه های اجتماعی در حال برنامه ریزی برای آموزش هستیم که در آینده اعلام خواهد شد.
وی افزود: با استفاده از فروش اینترنتی در سراسر کشور در تلاش هستیم تا بازار سیاه خرید کتاب و بسته های آموزشی را جمع کنیم؛ با استفاده از همین سامانه فروش، بین معلمان، دانشآموزان و اولیاء ارتباط برقرار کردهایم و شرایط کار با این سامانه به این گونه است که برای معلمان، دانشآموزان و اولیا کُدی پیش بینی شده است که هر فردی میتواند به وسیله آن کد به تولید محتوا در این سامانه بپردازد.
دلایل اهمیت دوره ابتدایی نسبت به سایر دوره ها
2 – آمادگی بیشتر کودکان برای یادگیری
( پیامبر اکرم که درود خداوند بر اوباد فرموده اند: اَلعِلمُ فِی الصِّغَر کَالنَّقشُ فِی الحَجَر یعنی علم آموزی در سنین کودکی مانند حک نمودن حروف بر روی لوح های سنگی است.)
3 – بالا بودنانگیزه و علاقه آنان به آموختن، جستجوگری ، پرسشگری ، کسب شناخت با توجه به گرایش فطریشان
4 – شکل گیری شخصیت دانش آموزان به خصوص تصورات آناننسبت به معلم ،کتاب ،مدرسه ،آموختن و...
5 – انجام بیشتر تغییرات در ابعاد کیفی
چرا نظام ارزشیابی ، از شیوه سُنّتی(نمره ای)،به کیفی- توصیفی تغییر پیدا نمود؟
* با وجود ویژگی های دوره ابتدایی(که در موارد قبلی، به خدمتتان عرضه نمودم) و انتظاراتی که از مدرسه می رود ، امکان نداشت برای شناخت کودکان و کسب اطلاعات لازم ، از روش های محدود ارزشیابی سنتی ( نمره مدار) استفاده نمود
*برای رسیدن به اطلاعات کامل ،معتبر و دقیق درخصوص دانش آموزان به ویژه در یادگیری های آنان نیازمند ایجاد تغییر در روش های سنجش و ارزشیابی وجود داشته که ارزشیابی توصیفی با ورود خود به نظام آموزشی ما، به خوبی توانسته است از عهده این مهم برآید.
نکته درباره انضباط دانش آموزان و مدیریت کلاس درس
در کلاس یک جای خالی را در نظر بگیرید تا هر دانش آموزی که نمی تواند یک روز در جای عادی خود تمرکز حواس داشته باشد یا کار کند ،آن جا بنشیند.
@ گذشت را تمرین کنید. بهترین معلمان فرصت های دوباره زیادی به دانش آموزان خود می دهند و کدورتی از کسی به دل نمی گیرند.
@ مهارت های حل و فصل تعارض را آموزش دهید. مانند گوش کردن فعالانه. کاربرد زبان بدنی مثبت و راه حل های مبتنی بر طوفان ذهنی. این مهارت ها باید جای خشونت را بگیرند. بچه ها باید یاد بگیرند دعواها را به صورت مسالمت آمیز هم در کلاس و هم در بیرون کلاس حل و فصل کنند.
@ همیشه قوانین کلاس را با ایمان قلبی کامل بیان کنید. از بروز هرگونه نشانه ای دال بر زیر سوال بردن و عدم قطعیت خودداری ورزید. اگر دانش آموزان فکر کنند جایی برای جر زدن وجود دارد، حتما این کار را خواهند کرد. قوانین خودتان را جدی بگیرید تا دانش آموزان هم این کار را انجام دهند.
@ دائما به خودتان گوشزد کنید نامطبوع ترین دانش آموزی که در کلاس دارید احتمالا همانی است که به شما بیشترین نیاز را دارد.
@ تا حد امکان قوانین کمتری وضع کنید. قوانین باید ساده و بدون استثنا باشد.
@ وقت را با احتیاط بیش از حد یا تخفیف پیامدها هدر ندهید. آن چه را که لازم است بگویید و از آن بگذرید.
@ از انواع تشویق کننده های مثبت برای دادن انگیزه به دانش آموزان استفاده کنید. مانند دادن زمان آزاد برای استفاده از رایانه.
@ تمام اقدامات انضباطی خود را مستند کنید. یادداشت ها و ثبت وقایع در جامعه امروزی که پر از دعواهای حقوقی است، اهمیت زیادی دارد. وجود سابقه هر اقدام، می تواند در هنگام بروز مشکل و یا شکایت دانش آموزان و اولیای آن ها و نیز موقع پیگیری همکاران تان در آموزشگاه شما را یاری دهد.
@ دانش آموزان خود را به خاطر بچه بودن تادیب و مجازات نکنید. دائما ورجه وورجه کردن و چرا پرسیدن های مکرر، رفتارهایی طبیعی هستند نه نامناسب و بد.
@ هیچ گاه با دانش آموزان خود داد و بیداد نکنید. شما نمی توانید در این مواجهه پیروز شوید و چه بسا در این حین عزت و حرمت خود را هم از دست بدهید.
@ هرگز سعی نکنید شلوغی کلاس را با فریاد زدن آرام سازید. حتی در مواقع شلوغی، قدری پایین تر از حد سر و صدا ی موجود صحبت کنید.
@ به هنگام تادیب دانش آموزان، خیلی کم از تعلیق استفاده کنید. تعلیق مانند به دور کردن موقت دانش آموزان از یک موقعیت آموزشی. مثلا محروم کردن آن ها از دو جلسه کلاس یا اجازه ندادن به آن ها برای رفتن به آزمایشگاه همراه با بقیه دانش آموزان. این کار برای بعضی از دانش آموزان نوعی پاداش است.
@ زمانی پی می برید معلم خوبی هستید که دانش آموزان کاری را که باید انجام دهند، انجام می دهند. حتی اگر ناظر آن ها نباشید.
@ برای هرکاری که در کلاس انجام می دهید دلیل داشته باشید نه بهانه.
@ هرگاه دانش آموزان صف می بندند، همیشه پشت صف بایستید. بهتر است ببینید چه چیزی جلوی روی شما اتفاق می افتد. نه آن که به آن چه پشت سر شما اتفاق می افتد اعتماد کنید.
@ اگر مظنون هستید که دانش آموزان تقلب می کنند، ترتیب سوالات امتحانی را به طور مکرر برعکس کنید و یا برای افراد و گروه های گوناگون از شکل های متفاوت سوال بهره ببرید.
@ با دانش آموزان سرکش و و الدین آن ها قرارداد جداگانه امضا کنید و مقتضیات انضباطی و پیامد های آن را مشخص سازید. همه ملزم به رعایت قرارداد هستند. سندی که امضا می شود قدرت اجرایی دارد.
امتحان و اضطراب
اصولا هر امتحان و آزمونی هیجان و اضطراب خاص خود را دارد. همه هنر انسان در این است که با حداقل اضطراب از عهده انجام بزرگ ترین امتحانات برآید. انسان بالفطره موجودی است کمال طلب، تشویق پذیر و تنبیه گریز. و بر این اساس نوجوانان نیز همواره طالب آن هستند که رفتارهایشان مورد تایید و تشویق دیگران واقع شود. هم چنین این نیاز کاملا فطری و طبیعی است که همه انسان ها به خصوص نوجوانان دوست داشته باشند به گونه ای که هستند مورد توجه، تایید و تشویق دیگران قرار گیرند. لذا فرآیند ارزشیابی به هر صورتی که باشد چندان خوشایند ایشان نیست.
بنابراین یکی از رسالت های مهم اولیا و مربیان توجه به عامل اضطراب و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن در دانش آموزان مبتلا است.
زمانی که دانش آموزان به طور چشمگیری دچار اضطراب شوند، چنین اضطرابی می تواند آثار زیستی و روانی زیان باری را به همراه داشته باشد. اضطراب شدید بر غدد درون ریز و برون ریز اثر گذاشته و با متاثر نمودن ذهن انسان زمینه های فراموشی های زودگذر و خطای ادراک را فراهم می آورد. به همین دلیل در بسیاری از موارد نتایج حاصل از آزمون های انجام شده از دانش آموزان که شدیدا دچار اضطراب می شوند بیان گر فراموشی های آنی و خطاهای ادراکی آن هاست. در این میان نوجوانان کم رو و خجالتی در شرایط امتحان بیش از دیگران دچار اضطراب می شوند.
چرا در ارزشیابی توصیفی ، به نمره دادن اعتقاد نداریم ؟( علل حذف نمره)
همان گونه که در عرایض قبلی گفته شد،دانش آموز باید در محیط مدرسه وکلاس، لذت آموزشی را حس کندوبا شادی و نشاط به یادگیری بپردازد.در صورتی که ارزشیابی نمره ای به دلایل زیر این آرامش ولذت آموزشی را از دانش آموز سلب می نمود:
1ـ دانش آموزان رابا اضطراب و نگرانی روبرو می نمود. ( چون می بایست ، علی رغم توانایی وظرفیت شان به کسب نمره های بالا بپردازند.)
2ـ بیشتر به اطلاعات و دانش جزیی و حفظیات توجه می شد تا درک و فهم و یادگیری های عمیق.
3ـ کودکان را به رقابت های نابرابر و ناسالم می کشاند و نظام برنده و بازنده را ترویج می نمود.
4- به جای آن که یادگرفتن و به دست آوردن تجارب مفید هدف باشد ، گرفتن نمره بالا و یا قبولی هدف بود.
5 ـ به دانش آموزان القا می کرد فقط مطالبی را مطالعه کنند که در امتحان به آنها توجه می شود